CEL I ZAKRES PRACY
2. Część doświadczalna
2.5 Obszar badawczy
Badania wykonywane na potrzeby niniejszej rozprawy doktorskiej były prowadzone w okresie od października 2015 do października 2018 roku. Przez pierwsze 3 miesiące prowadzono intensywne badania pilotażowe, mające na celu opracowanie procedur pobierania, przygotowania próbek oraz ich analizy z wykorzystaniem poszczególnych technik analitycznych.
Warunkiem obligatoryjnym umożliwiającym przeprowadzenie badań było uzyskanie pozytywnej opinii Niezależnej Komisji Bioetycznej ds. Badań Naukowych przy Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Wydano zgodę do wniosku o numerze NKBBN/412/2015-2016.
Warunkiem koniecznym było uzyskanie pisemnej aprobaty dyrekcji placówek, w których pobierano próbki i włączano pielęgniarki do grupy badanej. Kolejnym krokiem było otrzymanie pisemnego pozwolenia kierowników poszczególnych katedr, klinik i oddziałów na prowadzenie pomiarów na terenie ich jednostek. W dalszej kolejności, pielęgniarka oddziałowa (przełożona pielęgniarek/pielęgniarka koordynująca) była ustnie informowana o zakresie prowadzonych badań oraz ustalano ich harmonogram, a także przekazywano zalecenia dotyczące zapewnienia warunków wykonywania poszczególnych pomiarów.
Badania prowadzono zgodnie z schematem przedstawionym na Rysunku 13.
Na podstawie kryteriów włączenia i wyłączenia kwalifikowano pielęgniarki do grupy badanej.
Osoby pozytywnie zakwalifikowane musiały wyrazić dobrowolną zgodę na udział w badaniu (wzór zgody znajduje się w Załączniku 4). Następnie respondenci byli informowani o sposobie wypełniania 3 kwestionariuszy ankiety oraz otrzymywali 2 sterylne pojemniki na mocz (pozyskiwany w odstępie min. 1 dnia, max. 30 dób). Materiał biologiczny analizowano pod kątem obecności wybranych cytostatyków oraz badano jego toksyczność wobec bakterii Vibrio fischeri. Równolegle, w tych samych jednostkach, w których prowadzano badania kwestionariuszowe, dwukrotnie pobierano próbki powietrza wewnętrznego i zewnętrznego, kurzu, pyłu zawieszonego (o większej i mniejszej średnicy cząstek). Z pielęgniarką oddziałową ustalano harmonogram badań oraz na podstawie wywiadu wybierano pomieszczenia oraz określano miejsca, w których dwukrotnie umieszczano sprzęt umożliwiający pobór próbek. W jednostkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) oraz w oddziałach zajmujących się opieką w warunkach ambulatoryjnych były to następujące pomieszczenia:
• pokój socjalny (pobierano powietrze wewnętrzne)
• sala zabiegowa (pobierano powietrze wewnętrzne, kurz, pył zawieszony).
Rys. 13. Schemat prowadzenia badań
Natomiast w oddziałach szpitalnych badania prowadzono w następujących pomieszczeniach:
• pokój socjalny (pobierano powietrze wewnętrzne)
• sala zabiegowa (pobierano powietrze wewnętrzne, kurz, pył zawieszony)
• sala pacjentów (pobierano powietrze wewnętrzne)
W wybranych przypadkach próbki powietrza pobierano również w pokoju przygotowawczym oraz w izolatce (jeżeli takie pomieszczenia występowały w danej jednostce). Próbki powietrza zewnętrznego do oznaczeń ftalanów i LZO pobierano (w tym samym dniu) w bezpośrednim sąsiedztwie budynku, w którym prowadzono badania.
2.5.2 Charakterystyka obszaru badawczego
Poniżej w Tabeli 17 zestawiono miejsca, w których pobierano próbki powietrza, pyłu zawieszonego, kurzu oraz podano liczbę pielęgniarek zakwalifikowanych do badania. Pomiary prowadzono na terenie Trójmiasta (województwo pomorskie), w Gdańsku, Gdyni i Sopocie.
Sposób wyboru obszaru badawczego nie był przypadkowy. Jednostki kwalifikowano do dwóch grup badawczych. Pierwszą grupę stanowiły wszystkie placówki na terenie Trójmiasta, które wyraziły chęć udziału w badaniach, oraz w których udzielane są świadczenia w zakresie
wytypowanie jednostek, w których prowadzono badania (szpital, klinika, oddział/POZ)
wybór pomieszczeń pobrania próbek
pobranie pyłu zawieszonego i kurzu
oznaczanie LZO
pobranie 2 próbek powietrza wewnętrznego w każdym z pomieszczeń
oznaczanie LZO
oznaczanie ftalanów
zaklasyfikowanie pielęgniarek do grupy badanej
przeprowadzenie 3 kwestionariuszy
ankiety
pozyskanie 2 próbek moczu
badanie obecności wybranych cytostatyków
oznaczanie toksyczności
ostrej
oraz w warunkach ambulatoryjnych z zakresem skojarzonym). Dodatkowo placówki objęte były Programem Leczenia w Ramach Świadczenia Chemioterapii Niestandardowej. Próbki pobierano głównie na terenie UCK, GUMed, w skład, którego wchodziły niezależne katedry i kliniki znajdujące się w oddzielnych budynkach. Do drugiej grupy włączano jednostki nieonkologiczne (głównie Podstawowej Opiece Zdrowotnej) wybierane w sposób losowy. W Tabeli 17 wprowadzono dodatkowo symbol dla każdego oddziału/pododdziału, który będzie wykorzystywany w części wynikowej i dyskusyjnej pracy, aby ograniczyć wymienianie nazw każdej z jednostek, w której wykonywano badania.
Tabela 17. Wykaz miejsc, w których pobierano próbki powietrza, kurzu, pyłu wraz z liczbą pielęgniarek biorącą udział w badaniu
NAZWA SZPITALA/
PRZYCHODNI
KATEDRA/
KLINIKA
ODDZIAŁ/
PODODDZIAŁ
MIEJSCE POBORU PRÓBEK
LICZBA PIELĘ- GNIAREK BIORĄCA UDZIAŁ
W BADANIU
SYMBOL
Szpital Morski im PCK w Gdyni
(Szpitale Pomorskie Sp. z
o.o.)
-
Oddział Dzienny Chemioterapii
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa,
pokój przygotowawczy
4 SMODCH
Oddział Onkologii Klinicznej
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa,
pokój przygotowawczy
7 SMOOK
Centrum Medyczne Dąbrowa- -Dąbrówka w
Gdyni
- - pokój socjalny,
sala zabiegowa 8 POZDD
Centrum Medyczne ,,Sopmed” w
Sopocie
- - pokój socjalny,
sala zabiegowa 4 POZS
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
(UCK) GUMed [Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego]
Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej
-
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
5 UCKKChO
Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i
Onkologii
Oddział Chemioterapii Onkologicznej
sala pacjentów,
sala zabiegowa 5 UCKOChO
Oddział Hematologii
Dziecięcej
sala pacjentów, izolatka, sala zabiegowa,
pokój przygotowawczy
13 UCKOHD
Oddział Szybkiej Diagnostyki z Oddziałem
Dziennym
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa,
pokój przygotowawczy
5 UCKOSD
Katedra i Klinika Hematologii i Transplantologii
Poradnia Hematologiczna
sala pacjentów,
sala zabiegowa 2 UCKPH
Oddział Hematologii A
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
3 UCKOHA
Oddział Hematologii B
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
3 UCKOHB
Oddział Transplantacji
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa,
śluza
6 UCKOT
Centrum Medycyny Rodzinnej
- pokój socjalny,
sala zabiegowa 3 UCKCMR
Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii
Oddział Ginekologii i Radioterapii z Pracownią Brachyterapii
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa,
pokój administracyjno–
–zabiegowy
1 UCKOGRB
Oddział Onkologii Klinicznej i Radioterapii
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
4 UCKOOKR
Wojewódzkie Centrum Onkologii w
Gdańsku (COPERNICUS
Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku)
- -
sala pacjentów 2, sala pacjentów 3, pokój socjalny, sala zabiegowa
3 WCO
Niepubliczny Zakład Opieki
Zdrowotnej (NZOZ) ,,STOGI”
w Gdańsku – Filia Przeróbka
- - pokój socjalny,
sala zabiegowa 2 POZSP
NZOZ ,,Stogi” w
Gdańsku - - pokój socjalny,
sala zabiegowa 13 POZSt
Szpital im.
Mikołaja Kopernika (COPERNICUS
Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku)
Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii,
Hematologii i Żywienia Dzieci
Oddział Gastroenterologii
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
2 SMKOG
Oddział Pediatrii sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
2 SMKOP
Pododdział Żywienia Dzieci
sala pacjentów, pokój socjalny, sala zabiegowa
1 SMKPŻD
Wszystkie analizy zostały wykonane samodzielnie pod kierunkiem prof. dr hab. Lidii Wolskiej w Zakładzie Toksykologii Środowiska, GUMed, który dysponował wszystkimi zastosowanymi technikami laboratoryjnymi i sprzętem analitycznym.
2.5.3 Charakterystyka grupy badanej
W badaniu wykorzystano kwestionariusze ankiet, które przeprowadzono na dwóch grupach pielęgniarek. Pierwszą grupę stanowiły osoby z co najmniej półrocznym stażem pracy na stanowisku pracy pielęgniarki (regulowane Ustawą z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej [Dz.U. 2011 nr 174 poz. 1039 z późn. zm.]), na którym istnieje narażenie na cytostatyki. Analogicznie do drugiej grupy włączane były pielęgniarki, które nie stosują leków cytostatycznych w trakcie wypełniania obowiązków służbowych. Podczas klasyfikacji osób do grupy badanej wykorzystano następujące kryteria włączenia i wyłączenia:
• Kryteria włączenia
➢ co najmniej półroczny staż pracy w narażeniu na cytostatyki (I grupa) oraz bez narażenia na lekki cytostatyczne (II grupa);
➢ wykonywanie zawodu pielęgniarki w myśl przepisów Dz.U. 2011 nr 174 poz. 1039 z późn. zm.;
➢ dobrowolna chęć udziału w badaniach.
• Kryteria wyłączenia
➢ osoby leczone chemioterapeutycznie oraz w aktywnej fazie choroby nowotworowej;
➢ ciąża oraz laktacja;
➢ przewlekłe choroby układu moczowego, w tym nerek;
➢ zaburzenia kory nadnerczy.
Materiał do badań pozyskano łącznie od 96 pielęgniarek, w tym od 62 zatrudnionych w szpitalnych jednostkach onkologicznych, 5 nieonkologicznych oraz od 31 pielęgniarek Podstawowej Opieki Zdrowotnej.