DCHP ftalan dicykloheksylu ftalan dicykloheksylu DEHP ftalan di(2-etyloheksylu) ftalan di(2-etyloheksylu) DEHP-d ftalan di(2-etyloheksylu)-3,4,5,6-. W placówkach służby zdrowia można stosować aż 400 różnych substancji chemicznych stosowanych podczas dezynfekcji, sterylizacji, znieczulenia i leczenia farmakologicznego, które mają różnego rodzaju negatywne skutki (m.in.: drażniące, rakotwórcze, teratogenne czy mutagenne). Przedmiotem pracy była identyfikacja czynników chemicznych występujących na stanowisku pracy pielęgniarki oraz oszacowanie poziomu ich stężeń.
Część teoretyczna
Podział czynników występujących w środowisku pracy
- Czynniki chemiczne na stanowisku pracy pielęgniarki
- Wpływ czynników chemicznych na zdrowie i samopoczucie
Ważnym produktem rutynowo stosowanym podczas pracy są środki ochrony indywidualnej (rękawice ochronne) wykonane z lateksu [13]. Środowisko pracy pielęgniarki ulega ciągłym zmianom w związku z pojawieniem się nowych czynników chemicznych powodujących określone negatywne skutki zdrowotne [8], choroby zawodowe, a nawet wypadki śmiertelne. Wpływ czynników chemicznych na zdrowie i samopoczucie zależy od: ich stężenia lub natężenia, czasu trwania narażenia, częstotliwości występowania, dróg narażenia, rodzaju wykonywanej pracy oraz wieku i płci pracownika.
Jednakże duża liczba potencjalnych źródeł emisji środków chemicznych może powodować poważne konsekwencje zdrowotne (tab. 1), do których zaliczają się m.in.: podrażnienia, dyskomfort czy choroby zagrażające życiu.
LZO w powietrzu wewnętrznym
- Charakterystyka LZO i ich źródła występowania
- Całkowita zawartość LZO w powietrzu wewnętrznym
- Poziomy stężeń identyfikowanych substancji w powietrzu wewnętrznym
- Pomieszczenia ochrony zdrowia jako specyficzne miejsca narażenia na LZO
- Wpływ LZO występujących w powietrzu wewnętrznym na zdrowie
Odtąd coraz częściej oznaczano stężenie benzenu i poszczególnych związków z tej grupy w fazie gazowej [25], natomiast bardzo rzadko podawano informację o całkowitej zawartości LZO. Może to wynikać z dużej trudności w określeniu całego spektrum substancji, które mogą występować nawet w kilku tysiącach pomieszczeń zamkniętych. Naukowe bazy danych z publikacjami z ostatnich dziesięciu lat zawierają różnorodne doniesienia literaturowe na temat całkowitej zawartości lotnych związków organicznych w powietrzu wewnętrznym.
Porównanie całkowitej zawartości LZO w powietrzu wewnętrznym w różnych krajach, typach pomieszczeń i sezonach meteorologicznych (skróty: stężenie minimalne – stężenie minimalne; stężenie maksymalne – stężenie maksymalne; Całkowita zawartość LZO zależy jednak od udziału poszczególnych źródeł emisji wewnętrznych i zewnętrznych, głównie z działalności prowadzonej w pomieszczeniach zamkniętych. Wpływ LZO obecnych w powietrzu w pomieszczeniach na zdrowie człowieka Powietrze w pomieszczeniach to złożona mieszanina, w której występuje całe spektrum Powietrze w pomieszczeniach, jest złożoną mieszaniną, w której występuje całe spektrum lotnych związków organicznych. Cząstki (PM-Particulate Matter) to cząstki, głównie substancji stałych, które przez pewien czas pozostają zawieszone w fazie gazowej i charakteryzują się różną wielkością (od kilku nm do 100 µm) i pochodzeniem. Pył respirabilny natomiast charakteryzuje się jako zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny (w metodzie filtracyjno-wagowej) o średniej średnicy aerodynamicznej 3,5±0,3 µm (przy odchyleniu standardowym 1,5±0,1 µm) [74, 75]. Jednak według projektu Global Burden of Disease narażenie na drobne cząstki (PM <2,5 μm) wynosi co piąty. Szkodliwe skutki narażenia na pyły zawieszone występują już przy niskich stężeniach, niższych od ogólnie przyjętych norm jakości powietrza uznawanych wcześniej za bezpieczne [60]. Substancje toksyczne mogą wchłaniać się na powierzchnię cząstek kurzu i w wyniku bezpośredniego kontaktu z tkankami powodować uszkodzenie tkanek. Duża objętość zaabsorbowanej zawiesiny wpływa także na funkcje makrofagów i układu limfatycznego, co skutkuje koncentracją złogów materialnych wokół oskrzelików [83]. Narażenie na pyły zawieszone w okresie prenatalnym i okołoporodowym może wiązać się z licznymi konsekwencjami zdrowotnymi, które ujawniają się w późniejszych fazach rozwoju (takich jak alergia, astma, choroby układu nerwowego, a nawet cukrzyca) [75]. Substancja zawieszona to faza rozproszona, która występuje w postaci zawiesiny substancji organicznych i nieorganicznych w układzie dyspersyjnym, w którym fazą dyspergującą jest powietrze. Estry kwasu ftalowego dostają się do organizmu człowieka głównie poprzez drogi oddechowe i pokarm, w mniejszym stopniu także przez skórę [105]. Jednocześnie osoby korzystające z placówek służby zdrowia mają zwykle osłabiony układ odpornościowy i choroby, które mogą dodatkowo zaostrzyć niepożądane reakcje na związki z tej grupy [131-133]. W literaturze dostępna jest tylko jedna publikacja dotycząca zawartości poszczególnych estrów kwasu ftalowego w powietrzu wewnętrznym zakładów opieki zdrowotnej. DMP, DEP, DBP, BBP, DEHP i DnOP zostały sklasyfikowane w literaturze jako substancje chemiczne zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. W literaturze coraz częściej opisywany jest wpływ estrów kwasu ftalowego na układ hormonalny, rozrodczy i rozwój organizmu człowieka. Pomimo istnienia zaawansowanych badań toksykologicznych oraz licznych danych epidemiologicznych opisanych w literaturze, które wykazują niekorzystne skutki zdrowotne wynikające z narażenia na ftalany, mechanizm ich działania na układ hormonalny człowieka nie jest w pełni poznany. Wiadomo jednak, że związki z tej grupy, nawet w bardzo małych dawkach, mogą zaburzyć homeostazę układu hormonalnego. Ftalany dostają się do organizmu człowieka głównie przez przewód pokarmowy i drogi oddechowe. Dlatego ograniczenie obecności tych związków w powietrzu może skutkować niższym ich poziomem w organizmie człowieka i w efekcie. Bezpośrednio po pobraniu materiału do badań probówki sorpcyjne umieszczono w szczelnym, zamkniętym szklanym pojemniku i przewieziono do laboratorium i tego samego dnia poddano analizie. Pobieranie próbek powietrza w celu oznaczenia LZO i ftalanów odbywało się równolegle dzięki zastosowaniu aspiratora dwukanałowego (dotyczy to zarówno powietrza wewnętrznego, jak i zewnętrznego). Po procesie desorpcji czyste filtry zważono na wadze analitycznej (bez uprzedniego wyjmowania filtrów z probówki w celu ograniczenia ich zanieczyszczenia). Pływający pył zbierano za pomocą separatora pyłu (cyklonu), który połączony był z automatycznym aspiratorem z rurką polimerową o długości 5 cm. Warunki pracy systemu TD-GC/MS były takie same jak w przypadku analizy LZO w powietrzu wewnętrznym i zewnętrznym (tabela 10 w rozdziale 2.4.1.4). Materiał następnie przewożono do laboratorium i w miarę możliwości poddawano analizie jeszcze tego samego dnia. Mocz użyty w teście Microtox® pobrano od pielęgniarek (były to te same próbki, które wykorzystano do analizy LC-MS/MS [patrz 2.4.3.3]). Próbkę użytą do badań sprawdzono pod kątem przejrzystości oraz zbadano jej zakres pH (dopuszczalny od 6 do 8). Całkowita zawartość LZO w próbkach powietrza w pomieszczeniach, w tym wartości minimalne, maksymalne, średnie i mediany w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-DYM; 3-. Całkowita zawartość LZO w pyłach zawieszonych o mniejszej średnicy, zawierająca wartości minimalne, maksymalne i średnie w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-DYM; 3-POZDD;. Analizując dane pod kątem stężenia masowego lotnych związków organicznych w pyle o mniejszych średnicach cząstek (rys. 23) stwierdzono, że w poszczególnych zakładach opieki zdrowotnej wraz ze wzrostem masy pyłu wzrasta całkowita zawartość LZO jest obserwowany. Całkowita zawartość LZO w pyle o mniejszych średnicach cząstek i jego masie, z uwzględnieniem dwóch pomiarów w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-DYM; 3-POZDD; 4-POZS; 5-UCKKChO;. Biorąc pod uwagę wyniki stężeń całkowitej zawartości lotnych związków organicznych w przeliczeniu na masę pyłów zawieszonych o mniejszych średnicach cząstek (rysunek 24), można zauważyć, że średnia zawartość LZO wyniosła 414,93 mg/g. Całkowita zawartość LZO w pyłach zawieszonych o mniejszych średnicach cząstek, z podaniem wartości minimalnych, maksymalnych i średnich w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-DYMIENIE;. Całkowita zawartość LZO w cząstkach stałych o większych średnicach cząstek, z uwzględnieniem wartości minimalnych, maksymalnych i średnich w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-POWRÓT; 3-POZDD;. Całkowita zawartość LZO w pyłach zawieszonych, z uwzględnieniem wartości średnich w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-POWRÓT; 3-POZDD; 4-POZS; 5-UCKChO; 6-UCCOChO; 7-UCOHD;. Całkowita zawartość LZO w pyle z uwzględnieniem wartości minimalnych, maksymalnych i średnich w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-POWRÓT; 3-POZDD; 4-POZS; 5-UCKKChO;. Całkowita zawartość ftalanów w powietrzu wewnętrznym została obliczona na podstawie sumy 10 ftalanów: DMP, DEP, DiBP, DBP, DnHP, BBP, DEHP, DnOP, DiDP, DiNP. Całkowita zawartość ftalanów z uwzględnieniem wartości minimalnych, maksymalnych, średnich i median w poszczególnych jednostkach: 1-SMODCH; 2-DYM; 3-POZDD; 4-POZS; 5-UCKKChO;. Obecnie nie ma norm i aktów prawnych regulujących dopuszczalne całkowite stężenie lotnych związków organicznych w powietrzu w pomieszczeniach zamkniętych. Całkowita zawartość LZO w próbkach powietrza w pomieszczeniach, w tym wartości minimalne, maksymalne, średnie i mediany oraz ich klasyfikacja potencjalnych zagrożeń dla zdrowia. Najmniejszą całkowitą zawartość LZO (ryc. 64) zmierzono w UCK oraz w Oddziale Transplantacyjnym – UCKOT (wartość minimalna 48,65 µg/m3, średnia 131,06 µg/m3), gdzie przeprowadzane są zabiegi medyczne mające na celu zmniejszenie częstości występowania niechcianych infekcji u pacjentów poddawanych przeszczepianiu narządów i tkanek (obowiązkowe noszenie maseczek i odzieży ochronnej). Porównanie całkowitej zawartości ftalanów (wartości średnie i przedziały wartości) w analizowanych próbkach powietrza wewnętrznego z danymi zawartymi w literaturze. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że całkowita zawartość LZO zdesorbowanych z cząstek stałych była kilkukrotnie większa (od 1,1 do 12,3 razy) w pyłach o mniejszych średnicach cząstek (zakres od 29,34 do 380,73 µg/m3) niż w pyły o większej średnicy cząstek (zakres od 2,71 do 150,66 µg/m3). Przeprowadzona charakterystyka porównawcza pozwoliła jednak wskazać, że najwyższa średnia całkowita zawartość LZO w powietrzu wewnętrznym występowała na oddziałach szpitalnych (539,81 µg/m3), a najniższa na oddziałach ambulatoryjnych (315,69 µg/m3). Analiza statystyczna wykazała, że całkowita zawartość LZO w pyle o mniejszych średnicach cząstek jest znacznie wyższa w szpitalach. Najwyższa całkowita zawartość LZO w powietrzu wewnętrznym występowała na oddziałach szpitalnych, a najniższa na oddziałach ambulatoryjnych, co prawdopodobnie wynika ze zwiększonej emisji tych związków w oddziałach szpitalnych i prawdopodobnie z rzadszej wentylacji tych pomieszczeń.Pył zawieszony i kurz – źródło informacji analitycznej na temat występowania LZO
Ftalany w powietrzu wewnętrznym
ZAKRES PRACY
Część doświadczalna
Wyniki