UDK 9 0 8 . 0 0 1 . 8 : ( 3 9 + 9 1 )
Duša K r n e l - U m e k DOMOZNANSKA D O K U M E N T A C I J A M E D E T N O L O G I J O IN G E O G R A F I J O
Vsak r a z i s k o v a l e c p o t r e b u j e za svoje delo i n f o r m a c i j e o d o sežkih na tistem p o d r o č j u , ki ga r a z i s k u j e , in r a z l i č n e p o d a t k o v n e z b i r k e ( b i b l i o g r a f s k e , f a k t o g r a f s k e i d r . ) . Kdo so še u p o r a b n i k i in k a k š n e n a j bodo i n f o r m a c i j e in p o d a t k o v n e z b i r k e , da jim bodo k o r i s t i l e ?
U p o r a b n i k i z n a n s t v e n i h in s t r o k o v n i h i n f o r m a c i j s p o d r o č j a e t n o l o g i j e in g e o g r a f i j e so r a z i s k o v a l c i , e t n o l o g i in g e o g r a f i , z a p o s l e n i v stroki ( k u s t o s i , k o n s e r v a t o r j i , u č i t e l j i , p r o f e s o r j i ) , r a z i s k o v a l c i in s t r o k o v n j a k i d r u g i h s t r o k o v n i h p o d r o č i j , pisci u č b e n i k o v in p o l j u d n o z n a n s t v e n i h d e l , n o v i n a r j i , u r e d n i k i r e v i j , z a l o ž n i k i , š t u d e n t i .
I z o b r a ž e v a n j e za u p o r a b o p o d a t k o v n i h zbirk se z a č e n j a v o- snovni šoli s k n j i ž n o in k n j i ž n i č n o v z g o j o in u r e j e n o s t j o k n j i ž n i c , n a d a l j u j e v srednji - p r e d v s e m z u v e d b o p r e d m e t o v b i b l i o t e k a r s t v o , i n f o r m a t i k a in d o k u m e n t a l i s t i k a v n e k a t e rih s m e r e h - in na f a k u l t e t i pri u v o d n i h p r e d a v a n j i h in v a j a h .
K n j i ž n i c e in i n f o r m a c i j s k i c e n t r i so pri n a s r a z l i č n o r a z v i t i . Na 5 1 . k o n f e r e n c i m e d n a r o d n e z v e z e b i b l i o t e k a r s k i h d r u š t e v z o s r e d n j o temo K n j i ž n i c e in s p l o š n a d o s t o p n o s t i n f o r m a c i j , ki je bila v C h i c a g u 1985- l e t a , so p o v e d a l i , da sodi po U N E S C O - v i h m e r i l i h " J u g o s l a v i j a po r a z v i t o s t i k n j i ž n i č a r s k e d e j a v n o s t i v s k u p i n o d e ž e l kot A r g e n t i n a , S i r i j a , J o r d a n i j a , J u ž n a K o r e j a , P o r t u g a l s k a in U r u g v a j ! " ( S i r c e l j ,
1 9 8 5 ) .
* D r . , P o k r a j i n s k i a r h i v K o p e r , 6 6 0 0 0 K o p e r , Č e v l j a r s k a 2 2 - 113 -
P o d a t k o v n e z b i r k e za p o s a m i č n e s t r o k e , ki so v r a z v i t e m s v e tu že zelo o b s e ž n e , so pri n a s p o v e z a n e v s p e c i a l i z i r a n i h INDOK c e n t r i h za 12 s t r o k o v n i h p o d r o č i j . Med n j i m i so se z a čeli r a z v i j a t i n e k a t e r i zelo z g o d a j in so se že v 7 0 . letih p r i k l j u č i l i na m e d n a r o d n e p o d a t k o v n e z b i r k e . Za e t n o l o g i j o in g e o g r a f i j o c e n t r a še n i s t a i z b r a n a .
Za e t n o l o g i j o je n a j v e č p o d a t k o v n i h zbirk v S l o v e n s k e m E t n o g r a f s k e m m u z e j u . I n š t i t u t u za s l o v e n s k o n a r o d o p i s j e SAZU in O d d e l k u za e t n o l o g i j o , m a n j š e z b i r k e so še v m u z e j i h in z a vodih za v a r s t v o n a r a v n e in k u l t u r n e d e d i š č i n e . O b s e g in vse
bina f a k t o g r a f s k i h zbirk v teh u s t a n o v a h sta p o p i s a n a d o l e ta 1976 (Etnološka t o p o g r a f i j a s l o v e n s k e g a e t n i č n e g a o z e m l j a . U v o d . P o r o č i l a ) . T e k o č a b i b l i o g r a f i j a je i z h a j a l a po d r u g i s v e t o v n i vojni n a j p r e j v p r e s l e d k i h , p o z n e j e pa d o k a j redno do leta 1 9 7 8 . V p r i p r a v i je r e t r o s p e k t i v n a b i b l i o g r a f i j a , ki je med t e m e l j n i m i n a l o g a m i s t r o k e ; s e s t a v l j e n a je bila r e t r o s p e k t i v n a b i b l i o g r a f i j a š t u d e n t s k i h n a l o g , z d a j i z h a j a te
k o č e .
G e o g r a f i j a ima v p o d a t k o v n i zbirki na O d d e l k u za g e o g r a f i j o p o l e g b i b l i o g r a f s k i h opisov k n j i g in p e r i o d i k e še i z p i s e člankov za S l o v e n i j o od leta 1 9 2 2 . Č l a n k e i z p i s u j e iz t e k o čih d o m a č i h in tujih r e v i j . Podatki so u r e j e n i po g e o g r a f ski s i s t e m a t i k l . Tekoče i z h a j a G e o g r a f s k a b i b l i o g r a f i j a S l o v e n i j e , ki p r i n a š a p o p i s e k n j i g , p e r i o d i k e in č l a n k o v z i z v l e č k i n a j p o m e m b n e j š i h d e l . V s r e d n j e r o č n e m p l a n u r a z i s k o v a l n e d e j a v n o s t i za o b d o b j e 1 9 8 6 - 1 9 9 0 Je v k l j u č e n o " s i s t e m a t i č n o d o p o l n j e v a n j e g e o g r a f s k e b i b l i o g r a f i j e in d o k u m e n t a c i j e " .
Za e t n o l o g i j o in g e o g r a f i j o hrani b i b l i o g r a f s k e p o d a t k e tudi N a r o d n a Ih u n i v e r z i t e t n a k n j i ž n i c a . P o d a t k i o k n j i g a h , p e r i odiki in č l a n k i h so izhajali v S l o v e n s k i b i b l i o g r a f i j i do
leta 1976 (knjige in s e r i j s k e p u b l i k a c i j e u r e j e n e po a b e c e di s k a z a l o m po s t r o k a h U D K , č l a n k i u r e j e n i po s t r o k a h ) , t e koče i z h a j a m e s e č n a b i b l i o g r a f i j a za k n j i g e v g l a s i l u K n j i g a , 1985. Leta je z a č e l a i z h a j a t i v s n o p i č i h S l o v e n s k a b i b l i o g r a fija - K n j i g e po s t r o k a h U D K , v r e v i j i K n j i ž n i c a Ifchaja t e k o č a b i b l i o g r a f i j a s l o v e n s k i h b i b l i o g r a f i j .
P r i m e r j a v a e t n o l o š k e in g e o g r a f s k e b i b l i o g r a f i j e s S l o v e n sko b i b l i o g r a f i j o za leto 1976 (za n o v e j š i č a s p r i m e r j a v a ni m o g o č a , ker ni vseh p o d a t k o v ) Je p o k a z a l a , da so pri p o p i s u p o d a t k o v k r i t e r i j i r a z l i č n i .
1 . S k u p n o š t e v i l o enot
2 . Š t e v i l o e n o t , ki so v o b e h b i b l i o g r a f i j a h
EB GB
3 1 3 246 EB SB
1 1 7
SB SB
2 1 1 1 5 1
GB SB 18
S m i s e l n o bi b i l o , da bi o d p r a v i l a p o d v a j a n j e in u s k l a d i l a r a z l i č n e k r i t e r i j e ena od r a z i s k o v a l n i h n a l o g N a r o d n e in u n i v e r z i t e t n e k n j i ž n i c e .
Za d o l o č e n o o b m o č j e imajo za e t n o l o g i j o in g e o g r a f i j o k n j i ž n i č n o g r a d i v o in b i b l i o g r a f s k e p o d a t k o v n e z b i r k e o s r e d n j e k n j i ž n i c e in U n i v e r z i t e t n a k n j i ž n i c a M a r i b o r . O b d e l a v a p r i m a r n i h d o k u m e n t o v je d v o j n a : b i b l i o g r a f s k a in d o k u m e n t a c i j s k a . Č e p r a v s k u š a j o k n j i ž n i c e o b d e l a t i čim v e č g r a d i v a , so o b s e g in s t o p n j a o b d e l a n o s t i in k r i t e r i j i pri z b i r a n j u in o b d e l o v a n j u zelo r a z l i č n i . P o d a t k o v n e z b i r k e so u r e j e n e p o s i s t e m u UDK in po z v r s t e h ( n . p r . l o č e n a k a t a l o g a za č l a n k e ter m o n o g r a f s k e in s e r i j s k e p u b l i k a c i j e ) . V v e l i k i m e r i d o p o l n j u jejo d r u g e p o d a t k o v n e z b i r k e s p o d a t k i o o b m o č j u l z l o k a l n i h g l a s i l , z b o r n i k o v , r e v i j , d r o b n e g a t i s k a i p d . Na p o d l a g i d o m o z n a n s k i h p o d a t k o v n i h zbirk so bile s e s t a v l j e n e p o k r a j i n s k e in d r u g e b i b l i o g r a f i j e ( n . p r . o p r i m o r s k e m č a s o p i s j u , K o r o š k i ,
M a r i b o r u ) , ki so bogat p r i p o m o č e k za r a z i s k o v a l n o d e l o .
Pri i z p e l j a v i r a z i s k o v a l n i h p r o g r a m o v in pri n a č r t o v a n j u so p o t r e b n e vse o b s e ž n e j š e p o d a t k o v n e z b i r k e od b i b l i o g r a f s k i h do e k s p e r t n i h s i s t e m o v . I z k u š n j e pri r a z v i j a n j u i n f o r m a c i j skih s i s t e m o v na p o s a m i č n i h p o d r o č j i h k a ž e j o , da jih ni m o goče r a z v i j a t i l o č e n o , ker d e l u j e sistem interaktivno, in raz
v i j a n j e na enem p o d r o č j u p o v z r o č i hude p o s l e d i c e na d r u g e m . P o g l a v i t n i h v z r o k o v za " z a o s t a j a n j e v u p o r a b i in g r a d n j i baz p o d a t k o v ter r a z v o j u v smeri e k s p e r t n i h s i s t e m o v " ( K o r n h a u - s e r , 1985) ne m o r e m o iskati samo v i z o b r a ž e v a n j u , t e m v e č t u di v z a o s t a j a n j u i n f o r m a t i k e , d o k u m e n t a l i s t i k e in b i b l i o t e - k a r s t v a ter v p r e m a j h n i zavesti o pomenu h i t r e g a i z o b l i k o v a nja e n o t n e g a z n a n s t v e n o - t e h n i č n e g a i n f o r m a c i j s k e g a s i s t e m a p o v e z a n e g a s k n j i ž n l č n o - i n f o r m a c i j s k i m s i s t e m o m . Zaradi ob-r sega p o d a t k o v je p o t r e b n a d e l i t e v dela med r a z i s k o v a l c i in s t r o k o v n j a k i , ki p r i p r a v l j a j o p o d a t k o v n e z b i r k e . Od s t o p n j e r a z v o j a s t r o k e je o d v i s n o , do k a t e r e m e j e bo l a h k o r a z v i l a p o d a t k o v n e z b i r k e in n a s p r o t n o , od u s t r e z n i h in k v a l i t e t n i h p o d a t k o v n i h zbirk bo o d v i s n o , k a k o h i t r o se bo s t r o k a r a z v i j a l a .
Za v e č j o u p o r a b n o s t i n f o r m a c i j in p r e m i š l j e n o n a č r t n o s t p o d a t k o v n i h z b i r k bi bile za e t n o l o g i j o p o t r e b n e n a s l e d n j e n a l o g e :
- i z b i r a n o s i l c a s p e c i a l i z i r a n e g a I N D O K c e n t r a
- a n a l i z a p o v e z a v e med p o d a t k o v n i m i z b i r k a m i , r a z i s k o v a l n i mi n a č r t i in d r u g i m i u p o r a b n i k i v e t n o l o g i j i
- a n a l i z a p o v e z a n o s t i p o s a m i č n i h e t n o l o š k i h p o d a t k o v n i h zbirk in drugih strok
- a n a l i z a r a č u n a l n i š k i h , t e h n i č n i h , k a d r o v s k i h in d r u g i h p o t r e b za d e l o v a n j e c e n t r a
- d o p o l n i t e v k a t a l o g a p o d a t k o v n i h z b i r k .
L i t e r a t u r a
K o r n h a u s e r A l e k s a n d r a , 1 9 8 5 , I z o b r a ž e v a n j e za u p o r a b o b r e z p o d a t k o v . X V . p o s v e t o v a n j e o e k o n o m i k i in o r g a n i z a c i j i d e l a . - P o r t o r o ž .
K r n e l - U m e k D u š a - B e r n a r d R a j h , 1 9 8 5 , D o m o z n a n s k a d e j a v n o s t v s l o v e n s k e m k n j i ž n i č n o i n f o r m a c i j s k e m s i s t e m u . - M a r i b o r ; K o p e r .
M e l i h a r I v a n a , 1 9 8 4 , I n f o r m a t i k a z d o k u m e n t a l i s t i k o . - L j u b l j a n a .
Popovlč M i r k o , 1 9 8 5 , V p i s B i b l i o t e k a r s k e g a r a z i s k o v a l n e g a c e n t r a NUK v razvid r a z i s k o v a l n i h o r g a n i z a c i j , r- N o v i c e NUK 5, š t . 3, s t r . 10-13-
R a z v o j s i s t e m a z n a n s t v e n e g a in t e h n i č n e g a i n f o r m i r a n j a v o b d o b j u 1 9 8 6 - 1 9 9 0 . - R a z i s k o v a l e c 1 5 / 1 9 8 5 , š t . 6-7, s t r . 3 2 4 - 3 3 3 .
S r e d n j e r o č n i plan r a z i s k o v a l n e d e j a v n o s t i za o b d o b j e 1 9 8 6 - 1 9 9 0 . - R a z i s k o v a l e c 1 6 / 1 9 8 6 , š t . 1-2, s t r . 1-86.
S i r c e l j M a r t i n a , 1 9 8 5 , P o r o č i l o o u d e l e ž b i na IFLA - 1 9 8 5 . - N o v i c e NUK 5, š t . 3, s t r . 1 3 - 1 9 .
