STUDIA MYTHOLOGICA SLAVICAI•1998, 1 1 9-1 3 0 The author describes a complex of specific characteristics of South Slavic demonology
which also appears in other Balkan notions about demons.
#($"," *-, ,&O, O"0,), 0P) * e"0, * 1"O," )O% #,$"c, 1&O*,(c, +)O&-, 1&"[O" *"), 1"O*"c,
&#&+,,%0 1O'O0 *%O"",^ "0% 1&#,* 1,- *-,) O"0,)$") 1"&,[ (0., &+% W.b. , ].. N,)&O* O&.
[1, 2]). N%1,",,%" * &(" v,,)*$") ,1&*",- &+% 1
"0$"0( 1,^ *-, O"0,), 1"ec,%"
0,)&P$"" "O*,- (0., ,1&0"&, ' 1 * &+" [2, . 19]), 1#*-^ 1&"O"c (a"*",,%" '&"& +a"*-,' 0P)$"' -*", * *-,' v,(c(&,%' &Oe-'. v0 P,"
,*- *#0[,%0 *%-*"," 01" 1"eP$"' $"& ^[,*-, O"0,), &%" 0[, ," ,#%*"0%0 “+,#00”. z "&0, 1&0",0 -*",-0 ,&O, O('*, (c(&%, *-1"&*%', +a0 O- 0,)' +,' &Oe, *-*&%', +",,%0 1 &*,",^ ,%0 (,"+,0)
&Oe-0. N0"" "0, ,"c#- ," 1&,0c * *,0," ( 1"eP(
+, 1), &(^ 0"$" .N. *c-,: “O, # **
“” * 1"" +, 0O" 0& 0[" -c * 0, $ , " - ( , c , % " -*",- O%*^- * ( , c , ( ^ 0#(. z **
+% #0"$", 1& ,#" +,' -#%* * 1"" +,) -#%*)
^#: 1 [O0( # +,#0* 0[, +&#*c -#%*%" +a"*,
*%'O-a" # 1&"O"% !,, , *," !, ," -#%, &% +O +%
,"+'O0%0 0,0(00 +,#0*...” [3, . 67].
_- +"" 01,) 1&"O*",- ,*,%' +",,"
^[,*-, “,#s"” 0P) e"c^ "" 1*",- O"0,)"
O&()' +,' ,&O* *%O"0 ,"c )&(11 O"0,* * *"*
,+"" #,$0 O- [O) # ,' $"&, .". 1&"+O^a" * ") '&"&". Y& 0"s,, Pe ($%*^- &#$,%"
1&#,: ,*,- P(,e- O"0,, 0" +,-, (&"[") 1&'[O",". N 0%' +a' $"&' O- +,*-,' &Oe 0[,
1 This article was financially supported by RGNF (grant N 96-40-06034 “Mifologičeskie osnovy slavjanskoj narodnoj kul’tury”).
P!
1
G A!
+#,$c “” * O - , % ' (1 1&#,( 0" +,-), “ " s '” (["
- 1 0"( +,-), * # O ( s , % ' O"0,*, )O" +" 0" #,0^
#0""1O+,%" O"0,)$"" 1"&,[ (&%" ,"&"O *1&,0^- 1&"O*" *O, 0P)$" “P(,%”); ' & , " " O0, ", 0" ($ 0[, *%O"c '&"&,(^ P(,e^ 0,)' +,*-,' O"0,*, [" *," #*0 ' +, &%, 0"0, $ 1%*"- #0""1O+,%); “& ( ” (^O 11O^ +,*-," !&, !&, %!); O"0,* ( O c + % (+%$, ["," 0P)$"" 1"&,[, 1&"O"-^a" (Oc+( 0O",e); * " O c 0 (^O-O"0,%, * ,*,0 [",) 1, +O^a" *"&'""*",,%0 **0 ,,-a" *&"O ^O-0); * 0- 1 & * (O"0,%-0"&*"e%, *%%*^a" &*c); O"0,*, 1&'O-a' O ( s ,"&"a",%' 0O",e"*, (0"&s' &[",e +"&"0",,%' [",a,, 0(+e. p&0"
)2, * +,*-, O"0,)$" "0" 1&"O"-"- O$, (,*"&c,% +&"c,% “” ,"$ % - , " $ , ["
&sa 1 ( ) , ,,"e, - O"0,% + " # , (1"&,Pe-
&#$,%' +"#,"). N O"c,(^ )&(11( ( )&(11%, * *"* &#,%0 1&#O,0) "O(" *%O"c 0P)$"" 1"&,[, *&"0- 1-*",-
&%' *-#, 1&"",,%0 1"&O0 ,&O,) ",O&- (,1&0"&, 1
%' - , *-, 1 % - , 1"&* ,"O"" N") 1 .O.).
Y&"O[",,- Pe- * 1&,e1" 1&0",0 &#,%0 *-,0 v,(c(&,%0 &Oe-0, 1v0( "O(" 1&"O"c, " )&(11% 1"&,["
1 0 ,&",%0 1&#,0 0[, $c “1"eP$" +,0”, .". '&"&,%0 O- ,&O, O"0,) ^[,%' *-, ' +,' "O".
W&"O 1"&"$",,%' )&(11 ",%" O(' - ,+"" &"O *&"$"0%" ,
!,' O"0,%, $ , *-,0 P," 1&"O*-"- *"c0 *[,
$"c, +",,c^ ^[,*-, O"0,) * e"0. p 1&*,
"O*"-0 0"$^- 1"&,[ 1 "&+. - j, - [4, . 18- 20] ()1O*(^a"" * "( (a"* – &*- , ,+&, +"#+&#,- [",a,, 1+,- 1&"*&ac- * [*,%', 1,( ",, &#,%" 1&"O0"%) +#"
," O"0,%, *-#,,%" "0, 1&%*^a0 )&(^ 0",c: "&+.
j, j [4, . 19], +). &O1. %! '& [5, . 304]. N ,"*-,' +,' &Oe-' ,) 1&"[*^- , "*"&" &" - * &(0%,'
*"&*,-', )O" 1O+,% 1"&,[ ,#%*"- Mama-Pădurii “0c "”, Fata-Pădurii
“O"* "”, vîlva-codrului “O(' "” [6, .134].
!"" '&"&,% O- ^[,*-,' *"&*, 0P)$"" 1"&,[,
*-#,,%" *O,%0 $,0 0"0 +,-. X,)$,%
*$,*-,0( !%. (0. [7]) *.-"&+. !%& %? (_["&O1), ^.-"&+. !%&u (N($&,).3 ,)O '#-,0 &" Oe $"- O"0,, 1&'O-a (1",,: +). #, . +"" 1"eP$", O- +,*-,)
&" (+",, * ^[,%' ") &"),' – b"O,, hO1', W&,O[") [*(a , O," #"& ( 0&-) #0"-O&, O, ,"c0 )*0. !)&%
,#%*^ O"0, . (Y&,, _"0&'&, t0+), $"&,)&e% – '%j (p($,
2 Y"&"$-"0%" O"" )&(11% 1O&+, * c" ," &0&*^-.
3 O"c O"" ^[,*-," ,#*,- 0P)$"' 1"&,[" O^- # $,*, (#,,%'
* &+" “b"&% O- v,,)*$") #($",- +,*-,) &"” [8].
WO&). Y ,&O,%0 1&"O*",-0 v $(O*a" 1-,, &"+(" ["&*, )&#-
#&%c ^O" $, *O%. W'O,%" 1*"&c- P&(^- * "*"&, y&"e, )O" *O-,) O&, * [", 1 ,#%*^ λ2µια, * 0([ – δρ2κος [9, p. 261, 266], ( &(0%, N$, &,c*, (balaur) [10, p.185]; ( +,e"* 1+,c *%1*c *O( # $,*, #**c ' #"0"
1&1%*"- ,)$,0( #0""*O,0( 1"&,[(, +^a"0( * *O"
,#%*"00( kulçedra (kulshedra) [11, s. 162; 12, . 312].
1$,%0, * [" *&"0- 1"eP$"0, O- +,*-,) &"
-*-^- *#O(s,%" O"0,%, &#,+&#" 1* &%' (a"*",, *-" , +a(^ &,( &1&"O"",- * 1&&,*" 1&&O,%' O('* ( ^[,%' *-,.
#*",%" * &#,%' *-,' #,' 1*"&c- #0""-^+*,", "^a"0 * *O"
*'&- *(1^a"0 * 1*%" ,s",- O"&"*",0 [",a,0, s&
&1&&,",% , !,': +). " &, 0. " &!, "&+. " j, ^.-&(0. zmeu, &(0.
zburător [10, &. 183, 192]. YO+,- ,,c +a",^ O"&"*",0 O"*(s0 '&"&, O- )&"$") O"0,$") 1"&,[ δρ2κος [13, . 277]. Y"","
#0"- ( *#^+",, [" "*"&,+)&' " *-#%*^ ,(1","0
#(', 1v0( O- *%#%*,- O[O- *"&s^ +&-O #),,- # " #0"-. ,%"
,"1)O,%" -*",- * +,*-,' &"),' [" 1&1%*^- #0"^, O&,( ( ,"*O00( (a"*(, 1&"O1["c,, * ") +"), (,$[^a"0(, “1[&^a"0(” 1"*%, (&[ * 1". N (c(&,--#%*%'
&Oe-' +,' *-, v #0""1O+,% O"0, ,"1)O% 0"" &#,%"
,#*,-: *.-"&+. , '%j, ^.-*.-"&+. u, ^.-"&+. , u, 0. j, #.- +). ?. h(0%,% 1O+," *"&'""*",," (a"* ,#%*^ balaur, +,e%
- kulçedra (kulshedra), )&" 1-c- - λ2µια (#0"0, $ ""0 lamia * #,$",-'
“O"0,-O&,”, “1&[&*% $"*"”, 1"O,"", *"&-,, *-#, +",,-0 O&"*,")&"$") 1&+&# “0”, &1&&,", * ^[,%'
&"),' +,*-,) &"). z0( *&"O,,0( O"0,(, 1 1*"&c-0, 1&*, 1&* O+&% #a,: #0", [" "^a 1 *#O('(
'&,-^a *" " ,"1)O%. o0( 1&1%*"- 1+,c 1&,c O)[O,,% O[Oc * ($" #('. 0"--1&*"-, #0"--^+*, (,"&"O v *+a" O, [" 1"&,[, 0"^a ,"c P(,e), ,#%*^ " j (*.-"&+.), " (+).), " &! (0.) * *"* ")
'&,"c,%0 P(,e-0: +). , ##%'. (&.
“)&,e '#-*",,%' ()O”), &' ( &'% “0"[”). X,)$,%0 P(,e-0 (+&c+ #0""*O,%0 1&*,0, O"0,0 ,"1)O%) *
^[,*-,' &"),', &1[",,%' #1O,"" +", &Oe,, ,-a'- +,*-,0( &"(, 0",, * V"&,)&, #1O, W"&+,
*$, y"&e")*,", +O^, 1 1*"&c-0, ^O, ,O"",,%"
*"&'""*",,%0 1+,-0: (!)j&%u&, "%?$, !$, !& (?&) .1. _(' ) $"*" ( O[" [*,)) * *&"0- , 1O" " *(1"
* +&c+( *#O(s,%0 O"0,0, #aa- " (&[ ,"1)O%. N *$, ^[, W"&+ P(,e +&c+% #0""1O+,%0 1'""0 (&[-, O"0,0 +(& ,",c- 1&1%*^- [" $"*"(-#0"^, &[O",,0( #0"--
#a, +%,*",, [",a,%: *.-"&+. " &j! $!&, (_["&O1) " j&!
$!&, ^.-"&+. ! $!&. N "*"&, X+, #*",% 1*"&c- &[O", O""
1"&%s0 s"&c^ ( 1"$", v 0O",e% – drangovi – +O^
*"&'""*",,%0 *#0[,-0 1& 1"&"0"a", 1 *#O('(. N *&"0- ,$,%' +(&c , 1O,0^- # *' &* (&"0-^- * &["," #0""0- O&,0 (“(cs"O&”): +&c+ +%*" ,c [&, $ , "O(^a"" (&
^O ,'O- *&() &#+&,,%" O"&"*c-, &%" &,"0 +% *%&*,%
O&,0 * $"*" &([- +*% [10, s. 163]. YO+,%" ^["% $",c +# "0,
$ #*",% * V"&,)& *$, y"&e")*," 1 � +*" “('*”
0 1O+,%' 1"&,[" #0""0-1&*,0. N ,*)&"$"' 1*"&c-'
*"*(^a" 0P)$"" 1"&,[ ,#%*^- στοιχεEο, ζωτιχ4
”#a, 0"” [14, . 265]. N0"" "0, )&"$. ΣτοιχεEα - v O(' 1"&*v"0",*
(),-, *O%, *#O(', #"0) [9, p. 249-250]. YO v0 "&0,0 1 ( +"O,-^- 0%" &#$,%" O('-'&," $,*, &"c, ("*). Yv0(
$","," 1 0"( +,- * ,*)&"$" O"0,), * ^[,*-,, ,"c #&(O,",, 1& – ,"*#0[,. W*-#c #0"--O&, *#O(s, &"O O- +,) &" $"*O,; , 1"O*"c, 1&"[*"- * 1&"O*",-' 0%' &#,%' O"0,' #0""*O,), “O&,*)” +. N0""
"0, 1&O$" *#," *O (#"&, $,, 0&") 0" +,- O"0,*, ,#%*"0%' [", *#O(s,%" (,1&0"&, 0. ?& – [*(a"
* )(+' 0"' &" (a"* [",) 1, &"0-a"- (1c $"*", 1O*O,%" #0"-O&,% 1 "&+. '%j, +). '%., 0., +). ., O&.),
$ 1#*-" 1&"O1[c *#0[,c &[",- * v' 1*"&c-' 1&0*,%' 1&"O*", &()*&" *O% * 1&&O". N#O(s,%" #0", 1&,-a" O[Oc, +^ * *O", 1c^ *O( # $,*. , ( +,' +)& #0" . *-"
$c + (") “+&^'”). Y"&"O O[O"0 . 1("- *,# *%-)*" # 0&- *O(, $+% ,1,c "^ + [15, . 202]. Y &(0%,0 1*"&c-0, balaur 1c" *O( # 0&-, #"0, 1O,-*sc ,*"&' *0"" +0, *%*" "" * *O"
O[O- [10, p. 187] + “,1*^-” *O%, *%*- *0"" ," #0""* [10, p.
182].
N 1*"&c-' +&c+" #a,* "c' ()O #0""*O,%0 *#O(s,%0 O"0,0 1&"+O" '&"&,% O- +,*-,' ,&O,%' 1&"O*", 0* #a% 1&"O"",,) 0", ,O" #"0, &",-, O0, Oe,
$,, O"&"* &,% 0P)$") (a"*. z O"0,%
1&"O*-^- * &#$,%' +': #0", O&,, 1&#s"Os") ",
$"*" 0"^a") ") + “'#-,”, O[, .O. +" 0" * *"&*,-' +,' *-, #,0^ 1&"O*",- O('" )-+ &",-, ") '&,"", 1&'O-a") #0(&*,,) * ",( $"*" #0(&*,, *
*&"0- &"c* ",. #*,- O"0,, 1&*, *-#,% &,"0 *talas#n (*"&-,, *"*(^a") (&"e) &,- * #,$", `",c` [10, p. 229]): *.-
"&+. (_["&O1), 0., +). , +). # , # , #.-0. ` , ^.- 0. ('&O) , ; &. &(0%," ,#*," O"0, v) 1 - tălăsîn.
,%" ,#*,- +&#*,% *-,) &,- #,$","0 `",c` (+). .,
&, &*&, &$*&) ,-- &O*0( +#,$",^ O"0,* O,,) 1 – “'#-,” (+). , ., &). N v' 1*"&c-' $a" *") 1"&"1"^- 1&"O*",- O"0,', +^a' * 0-+ 0"", O"0,',
"&")(a' 0", '&,-^a' ") ^O", 0P$"' (a"*.
Yv0( * ,#*,-' 0P)$"' 1"&,[" 1&"*&(" #,$"," “'#-,”,
“",c '#-, (#0(&*,,) $"*", [*,))”, ," "0,, *-#,,-
,&",%0 0"0 +,-, 1 *$,*-,' #1O,*-,' ,#*, “*O-,”, “"s”, “O0*”.
_&() +cs + ^[,*-,' *"&*, * O"0,$"' #a,*
O0s,") $) 0"" )&#O +cs" *"* ,)$,%0 1&"O*",-0 *$,%' #1O,%' *-,. z 1*"&c- #0"-'- 1&*"c,e' O0, [*(a' 1O 1&)0, 1O $)0, * *"&-' 0",,%' ", 1&,-a' $"*"( $c": "&+. " j-$!D (‘#0"-,
"&")(a- O0‘), " j D (‘O0s,-- #0"-‘), 0. (N"") jj, +). $!,
$!$, !##*, % -, (Y*O*) "&, , % . .1.
,0",*,-, *-#,,%" "0, '&,%, #a% O0, [" P(,e-0 '#-,. p&0" ), * $"*" ,#*,- v) ,"+%$,) (a"*, "&")(a") O0 ( [" ^+" O&()" &",", &. P(,e “0”), ( +)& 0"O,e"*
*#0[, (1&"+"," ""0% +a") #,$",- - ?., !. w +,e"*
1O+,%" #0"-'&,"c,e% O0 #*",% 1O ,#*,"0 vitore, *,(&",,-- P&0 &) – ‘&%, O&"*,‘ [11, s. 162, 201]): v 0",c" %" #0"
1"&%0 &(,0 , [", [*( * 0",,%' ",' O0 &"O 1O^ *"
(+"[a"; " [" - # O0$Oe"* ($, (*O vitore, 1&*"*(" ""
)(+0 1$","0. N"0 &O,%0 1"$c,%0 +%-0 * +,0 O0", 1 1*"&c-0, 1&"Os"*(" +% * #0"-'&,"c,e%. o * "0c" *%0&^
^O &O 1&"&a" *" (a"**,", )*&-, $ vitore ,*")O 1,(
v O0 [11, s. 162]. w *-, # 1&"O"0 &0&*"0) &" 0"$",%
0,)$",,%" #1&"% *%),-c, (+*c [*(a' #1#s' * O0 ([",
#0" (1 *e0 1*"&c-0, O(s '#-, 1"&""-"- * O0*) ([), 1&"O1,- *-c O- ,' 0 * +^O"$", &0c *0"" 0",c0
&"+",0 .O. "0 ," 0","" * 01"" O"0,)$"' 1&"O*", +,' *-, 1O+,%" 1*"&c- 0"^ )&#O +cs"" &1&&,",";
1$," “#0" 1O 1&)0” 0"" #O"c +% (. #+&["," #0" &-O0 O00 - &Oe,,% 0* +,*-,' (&s", +&-O*) '"+,
*%1""0) , 1&#O,, *-#,,%" $"**,"0 1&*"- O0, ,
&Oe,, O0s, ( ^[,%' *-, 1&#O, h[O"*.
]^+1%,%0 -*","0 * *-# ,#*,-0 0P)$"' 1"&,["
+,' v,Pc&,%' &Oe #%*"- ' ," 1"&"&1&"O""," 1 ,s",^ 1&,- O- 1,- *-, +, 0O" 0&
11#e “*,(&",, - *,"s,”. ]"$"" +&#*,-, *-#,,%" )&"$.
στοιξεEα, &1&&,-^- ," c , +#,$"," *,"s,' 1 ,s",^
O0( 1&&O,%' O"0,*, , O('*-'&,"" O0 O0s,") $). , *
*&-' +)&) -#% 0"$"- ,"c #,$", ""0% ?., 1&"O"-"0 c," 1&-*"," 1&&O,%' -*", - ': ,1&0"&, . y"&* (#%*" #,$",- 1) 0)($") #0"--O&,, &O*",,) “'"”; 2) *"&,
*'&-, “0*%”: “0*” “'-” - "&%-”*'&(s”; 3) &"$,) (a"*
* +" [",a,%-&%+%, &" 1 $"*" * *O", #1(%*- ") * *'
&1(a",,%' *', &0" ), – (4) 0P$") (a"*, 1-*-^a")- * +" #0" * O0", )O" '&,- O, . ". ,,0 ,#*, % -, ,
# [16, . 5, . 259]. W&. [" )&"$. στοιχειTνουν “O0s,"" 1&*O","” [9, p. 258]. Y (, " �%" #,$"," *, +#,$^a' *,"s," O"0,$""
%, 0"s"," "0, *,"s,") 1&&O,) 1&&,* *,(&",,"),
1&,O"[a") O0(, &[" s&" *1&-" +#) O0(, “*")”
1&&,*, &" 0[" '&,-c- ,"c0 (1",-0 #a% (#a O0, ", " *0"" 1&,O"[a0 "0( 1',%0 ()Oc-0). Y& v0 O-
&((&% +,' 0P)$"' 1&"O*", '&"&, , $ *,"s,"
O"0,$"", 1&&O,%" % 1+,% 1&-*-c- * ^+ $" v) 1&&,*, 1c( 1,c^ “*0”, *",,%0 (O[" * ($"
1&"O1)"0 P(,e #a%) $c- ," 0)(.
p 0+*",,%0 1 P(,e 1&"O*",- 10a / ,,"",- *&"O ,- O, # ,+"" '&"&,%' 1"&,[" +,*-, 0P) - 1-*-^a""- *"&0 *'&"0 (a"* * +", 1&*, 0O [",a,% 1&*""c, *,"s,: +). %!, !, %, 0. !,
%, "&+. !. Y& *" 1"eP$, v) +,) 1"&,[ ($",%0 0"$", ,"0 O",$,%' $"& +a' 1&#,* *$,*-,0
“&(0” 0 1O+,%0 0P)$"0 (a"*0 [17, 18]. _-
*$,*-,', * $,, 1"' *"&*, * &( +"" 1$, *-#c 1&"O"",,%0 "#,0 ",O&,%0 1"&O0 (* *&"0- e*"",- [, ,
&e ,"O""). $" ( +,' *-, "#,,%' (&e') O"0,*
1O+,) 1 *"*(^a0 ,#*,"0 (*.-"&+. &, +). , ) 0[" +%c O,0 # ,*,%' &)(0",* * 1c#( ' +a"*-,'
&,". N1&$"0, * ,&O" &) &#O"-^- 1&"O*",- “&('”
“0O*'”: 1"&*%" 1-*-^- c “, h( ,"O""” (&e) * 1"&O e*"",- &",- $&, &. [5, . 304] N e"-' #a% ,' +^O"-
&-O #1&"*, * 0 $" – +%*%': +"c ",%, 1&-c, c, sc, *-#c, &c [19, . 303-304]. W1"eP +,' 1&"O*", “0O*'”, “*'”
(100 [,&*%' +",," Pc&,%' "* ' (10,,"0, v, )*,%0 +�, v1$"" 1", *&"$" )"&"* “*0” “0*0”)
*-#,, 0 +�, 1&&,*",,-*&"0",,%0 &00 ' +,- 1-*",- - ^$"c, 1&&O, &"O, * & , )1O*(^
,"#*0 *&"0", )O '-+ O"* $"*".
p01" *"&*,, *-#,,%' 1"&,[0 1 “*%”, 0[, $c +a0 O- *"' v,(c(&,%' +,' &Oe. h(0%," “&(” - iele (“,”; *#0[,% O&()", 0%" &#$,%" +($"" ,#*,-: “"”,
“1&"&,%"”, “0*%"”, “O+&%"”, “,"[,%"”, “(,%"”, ”$(O",%"”,
“(O*"c,%"”, “#%"”, “O"&[0%"”, “,"0*%"”, “(0+&O,%"” .O.
[6, . 134]) +^ , ,"+", * *"&", * )&', )('' "', , ,"+"0%' &*',
*+# $,*. , “+&O-”, "^ 1 *#O('(, 1&1"*- 1&1-%*-, $a"
[" ,e(^ , O"&"*c-', , ,)O ' 0[, (*O"c *+# O0 (1O &"', ,
#+&") [6, . 142]. X+," “#,%” (zanit), &%' [" $ ,#%*^
1"c, jashtismeja `,'O-a-- ,&([`, nus`e mallet `0Oe, ,"*"
)&`, 1&"O*-^- &*%" ^,%" [",a,%; , ") *#O(s,%, 10)^
^O-0 [" ,#%*^ "', ) $^ 1&*,*s0- [20, . 263].
*)&"$"" Νερ2.δες, 1 0,",^, ,1&0"&, ["" ^[,) Y"1,,", - ["," (a"* ,"+%,*",, &%, O"% * #%" +"%" O"[O%, *
&%' , ") 1"&"O*)^- 1 *#O('(. ' & ,)O ," (*-O", , 0)( +%c 1,% O- 1('*, )&^a' , P"", ^,s", )(-^a' *+#
$,* O, &(a' O"&"*c"* [21, p. 168-169]. Y 1*"&c-0 +,'
,&O* , ( O&()", #*",%" , !,', 0P)$"" 1"&,[)
*(1^ * +& 1&%0 0"&,%0, $") &[O^- ,"+%,*",, &%
( %) O"; $"- [", $ ^O, +%*s" * ," “*0”, 1&+&"^ *"&'""*",,%" **: , ,"1O*,% )#(, 1+,%
*%"$*c #+"*s' $& 0) .1., , ,1&0"&, "&+. !&u. N "' y&"e ,)O e"%' "0"*' 'O- ")",O% 0, $ , “&[O",% ,"&"O”, 10(, -+%, +O^ (O*"c,%0, *"&'$"*"$"0 **0, * 0
$" - ,"+%,*",, & [21, p. 169].
r&"&, $"c, $"& O- 01" +,' *"&*,,
*-#,,%' “*0”, -*-^- 1*"&c- + +&#*, ,") 1,) 0" *
*O" &() 0, )O" v P,$"" (a"* ,e"* *"&s &1"#(.
w ^[,%' *-, v 0" (, &" ," 0"" (1c $"*", ,$" #+"", (0&", +(O" 1-,, *c 1 “*0”) 0"" *" ,#*,": "&+. ! ,
^.-"&+. ! , *.-"&+. !" , 0. ! , +). !"! ?, %! ?, %! (!*&), %! #&, %! S, %! &". W&. ,)$,%" &(0%," *%&[",-: hora, rotocol, rotogolul ielelor, +#,$^a" 0", )O" ,e"* *"*",, “""” (“"”): 0 *%%'"
[""", $"&,"" &*, &()- 1-, #%*"- *%[[",,, ),- [10, p. 212-213]. Y*"&c- #+"*, $"*", (1*s") , 0", )O" (&
1& 1O+,%" ["," O(' 1&&O%, #*",% +,e0: +%$, &1"#
(&*"- v0 ,"*O0%0 (a"*0 * ("O,",,%' ",%' 0"', , ,)O *&,%" O(' 1($^ (O*c*" * 0, $+% &1[c- 1&"O O&), , ($, 1"&"*"&," ' 1(O( #O"," $(O"," (a"*, 1($" (O& #+"*" [11, s. 161].
W1*"c,% ,# "&+ “*%” +)& “0O*%”, 1&O",,% W.b. ].. N,)&O* , ,*" 1&"O[",, "
1&#,*, 1# #,$"c," 'O* v' 1"&,[" , P," +&#*
#1O,*-, “+),” *$,*-, “&(”. +a0 O- “*%”
“0O*%” 1&#,0 (1 &#,%0 1&0"&0) +% 1&#,,%: 1&"+O^a 1&*""c,% *,"s, +, 1+,c "c 1 *#O('(, ")- O"[O, (&s",,- 1"&c-0, &%c-, *&"0-1&"1&*[O"," )&(110 ('&*O%, &1"#%), ,"#*"," 1&'[O"," (.". (*" (#, , ' 1&'[O"," * "'),
^+*c 0(#%", 1",^, ,e0, 1&"O&1[",,c ^O-0, )&^a0 , 0(#%c,%' ,&(0",', '&"&,%" "O% 1&"+%*,- * *O" &()* , &*",
** "$c ^O" (sc #&",-, (0, &"$), 11"$"c,%" P(,e (1+,c e"-c, *&$"*c), ["c* ^Oc0, ^+*c ^,s0, )"&-0, 1('0, 1'a"," 1O0", O"" (&"O, , &. ,)$,%" ,*)&"$""
^["%: “,"&"O%” 1'a^ &*%' O"" [21, p. 170]), *c ,O '-0 (*"&0, +(&", $,0), 1+,c #&%*c ^O" $, *O% [2], &0"
), * $" “+),” “&(”, “*” “0O*” “1&"O^ * 1",-' +"" Pc&#*,,%" +&#% *s"+,e, 0P$"' )"&,c” [2, .38]. b"[O(
"0, " &0&*c "&+(^ “*(” +)&(^ “0O*(” ," +&#%
&O*",,%' *-,' O[" ^[,*-,' &Oe, +&#%
1)$" +#' +,' v,Pc&,%' ( (c(&,--#%*%')
&Oe, $ * 1&,e1" ," -*-"- ,"*#0[,%0 * $"*" 1&0"[($,) 0"O ,#, ,) +&#* “*%” “0O*%” 1&$" "0 [" ,+&0 +a'
,"#,$"c, *&c&(^a'- 1&#,* +,&([*^- * *"&*,-' Pc&,%' "' O&()' +,' &Oe.
!#c “*0”, 1 +,*-,0 1*"&c-0, +,&([*^ [","
O"0,% (Oc+%. N &#,%' +)&' )&"$"' &"),' 0"$"- 0"s","
1&"O*", O"0,' (Oc+% “0O*'”, “,"&"O'”, $"0( 1+*(" ' 1," &*%' 0O%' [",a,, 1-*-^a'- “#*,"”. N"&*,- * O"0,*, 1&"O"-^a' (Oc+( ,*&[O",,), O ' 1& O$, ($*
'&,-^- * 0P) +,' *-,, * $" ,%' *-,' (c(&,%' &Oe. w +)&, "&+* 0"O,e"*, ( &(0%,, )&"*
+,e"*, (a"*(^ &#$,%" 1*"&c- &"' (&"[" O*(' O,) [",a,' ( 1&*, 0O%' &*e'), &%" 1"a^ &"+", 1" ") &[O",- (,1&0"&, , &" O",c) 1&-, *%#%*- * ([O",- +(O(a"0 0O",e;
# 0 )*, # ,' "- &"s^a"" * (1O&+,"" 0. [22, . 42-63]).
W"&+" #1O,+)&" ,#*,- $(O",%' 1&"O#"c,e (Oc+%
0O",e * ,*,0 *-#,% ))0 %: "&+. D& &, *.-"&+. ("$&)
%u$&, +). (p^",O) %& . N &",-' Y& 0"$", *-#c
""0 %: %-D&, %-D& [23, . 368]. N ^[,%' &"),' +,*-,)
&" &1&&,",% +&#*,- &$-: 0. &$ , ^.-+). (Y*O*, hO1%) #$ , &$ , #.-&O1. &$, &$ [22, . 63]. +""
&1&&,",,%0 +)&0 ( &(0%,0) "&0,0 -*-^- +&#*,- 1 (&(0. ursiotare [10, p. 427]), )&"$. \ρEζω “1&"O"-c, )&,$*c” [13, . 227]. ,)O 1&"O*",- [",' O"0,' (Oc+%
*^- 1*"&c-0 O"0,' +"#,, 1&$,-^a' *&"O &[",e"
,*&[O",,0(: "&+. &, .-*.-+). [22, . 46]. w +,e"* ["," O(', 1&"O"-^a" (Oc+( 0O",e, ,#%*^- miri, fati, .-+. ore [12, 304] (.-+. ore ,"&"O *-#%*^ +#,$","0 "^a' *&() [",' O('*, ,"0"O",, 1,-^a' ^+" ["," $"*", 1&#*($*s"" 0"$ 1&-" [11, s. 162]). &"c^ ,$c 1" &[O",- &"+", * [O, ' 1-*",- *-^
& +($, & $s *O 0"O0, & 0,O,; &O%*^ O0s,"
O&)e",,, (O-^ O*& + &%*^ O*"& ,"[c [11, s.162]. _- ,*)&"$"' &(*, *-#,,%' [",0 O"0,0 (Oc+% (#O"c '&,-"- ' &" ,#*," - Mojραι), '&"&,% " [" O"*- #O+&*,-: , &"c^
,$c &%*^ O*"&, [^ , e"1c + *-^ *" * 0,", )O" O- ,"+%,*",,%' 1""c,e ,&% ,# &"0- (c-0 *&(): , ,"0 – 1&[,%", 0,Oc, '"+ 0"O0 , *O%. b"& 0O",e"* (*"&",%,
$ *O- &"' &(' (^[,% Y"1,,"), s"10 +([O^a' *" &"s",",
&" , #"0 #1%*^ ,"&"0%0 $"&,0 , +( &"+", [21, p. 183].
YO+,%" 1*"&c- &(c,%" O"*-, P&0-^a" 1&'O * O0 [",' O('* (Oc+%, &1&&,",% * &#$,%' &"),' ^[,*-,) &".
W&"O [",' 1"&,[" +,*-, 0P) *%O"-"- "&+.
!&- , 0. !&-&, +). !&* , @ .1., *0"a^a- $"&% +%$, [",a,% *"&'""*",,) (a"*, [",a,-O"0,, 1&$,-^a- *&"O
&([^a0. p +a0 *-, “*"Oc0” P(,e-0 ,- +&," 0 ( $([' &*, (&[- ( "O", ,%," , &([^a' +"#,, 1&$.
W1"eP$" +, $"& 0[, $c 1&-*"," *01&$"' **
“*"se%”: 1 ^[,*-,0 1*"&c-0, , 1 ,$0 O(s ^O", 1c" ' &*c,
1"O" 0O",e"*, *%,0" 1O # (&+% 0"&, 1"- 0"&*"$, .O. (0.
[24]). W*"*(^a" *01&$"" $"&% +,&([*^- ( [",' O"0,)$"' 1"&,[", #*",%' * &(0%,', )&"$"' +,' 1*"&c-', 1&$"0, O- +#,$",- *"Oc0% ($,"": *"Oc0%-*01&) * ,"*-,' +,' -#%', 1&*, 1c#(^- ""0%, *-#,,%" &,"0 strig-: &(0. strigă, +.
shtrigi, striga, )&"$. στρ3γγλα (0. + v0 [" * &+" y.Y. p"1* [25], )O" O^-
*"*(^a" #,$",- O- &1) &"),, ,1&0"&, *e., ^.-1. striga
`*01&` [25, . 116]). Y *" *O0, *01&$"" ** “&)” 0"^
+"" s&" &1&&,"," # 1&"O"0 !,, , $ (#%*" #,$","
1"&*$, #0**,-: . striga `,$,- 1e, P,` `O(,c-, *"Oc0;
*01&` [25, . 115]. "0 ," 0","", 0",, ( &#$,%' +,' [",' O"0,)$"' 1"&,[" +",, &#*% (#,,%" P(,e. , ( +,e"*
#*",% O* *O *"Oc0: * "*"&, $ "&&& – v striga, &- (+*" ^O",
*%%*- ' &*c 1"O- 1"$",c [12, . 312] (&0" ), “&)” – v &(', 1"&"s"Os- (^ )O*a,( [#, 1&+&"^a- ** (+*c ^O" *0 O%',"0, &1&&,-c $(0( O&()" v1O"0, #,0c- O**0 [11, s.163]);
#*", +,e0 [" Lubia mimi lubia (“0c ]^+-”), &-, 1 1*"&c-0, 1&"O1$" 0- ,*&[O",,%' [12, . 312; 11, s. 162]. p&0" ), [",0 O"0,0-
^O"O0 ,-- #*",%" ( +,e"* kulshedra sukinnesa (O*, “+$ )#”);
O"0, O*(0- )#0 , +( O*(0- , #%" [11, s. 162]), ( )&"* - λ2µια, '-a--
# 0O",e0 [9, p. 266; 21, p. 185]. +" [",' O"0,)$"' 1"&,[", ,O"",,%' 1&#,0 ^O"O* *01&*, ," 0) ," &#c- , 1"eP"
^[,*-,) +&# *"Oc0%.
W+*",, “*01&” (O"0,-1,, &*1e), #*",% &#,%0
"*&1"0 ,&O0, * +,' v,(c(&,%' &Oe-' +O" 1&"O"",,%0 +",,-0. w *"' *-, *01& - v “1,, *^a 1 ,$0 # 0)%;
, *&"O ^O-0 (, 1c" ' &*c, ,, (a"&+ '#-*(” [26, . 283]. N
*"&*,-' +,' *-, *01& ,"&"O [O"*-"- 'O-$0 0"&*"e0 * +" $"*", 1&%) s"&c^, *, 1; * v0 ($" ,#*,- O"0,
&[^ ,0,e^ *-,0 “*0” ($"*"0-*0): "&+., $"&,).
(p($) !%, +). !#%, !#, !#, 1O ,)$,%0 ,#*,-0 v
1"&,[ #*"", +,e0 )&"0 (+. vurkollák, vurvollák, )&"$. βουρκ4λακας), $
&("- #0**," # *-,' -#%* [12, . 311; 13, . 277], &. [" .- +. lugát, luvgát (*#0[, - * ,*" &0," loup “*” garou “O(,” [11, s. 201]) – 0"&*"e%-0((c0," )&0,%0 ,)-0, #0,,%" * "*s" &-1, 1)a^a" *", $ ,'O-, O(sa" ^O" [11, s. 163]. N "*"&, X+,
*01&0 1&1%*"- *%#%*," (,,) #0",-: 1 1*"&c-0, , ,1O^ , 0"-e 1"O^ ") [12, . 311]. _&(), 1$,% O- ^[,*-,' 1&"O*", 1(c &#*- +&# - “",","” *01&, &% $"&"# 40 O," 1" 0"&
1&+&"" 1c &*c, 1" $") [*" +%$, [#,c^ &"O ^O": #.-+).
, .-+). #& O&. _", &[O",,%" *01& ("&+. ! !D,
! $&, +). ! %'), *" +,*-," O"0,)$""
1"&,[, 1&#s"Os" O"0, +%$,) $"*", 1&+&"^ 1+,c +&c- O"0,0, * O,,0 ($" - *01&0.
Y*"&c- O"0,', 1&'O-a' O(s ,"&"a",%' 0O",e"*, s&
&1&&,",% * "*&1"' (c(&,%' &Oe-', *"&*," * ' 1&"+%*,"
*&() ^O" (+",, * 1"&*%" 40 O," 1" 0"&) #*",% *$,%0
*-,0, +",, &1&&,",% , ( (&,e"*. N ^[,*-,0 &""
O(s-O"0,% (0"&s' O &"a",- O"" 1O 0%0 &#,%0 ,#*,-0 ($a"
v +&#*,- *. &,- !-, ,1&0"&, *.-"&+. !j&, 0. !, +). !, ))* #,$","0 “1c, &$c, *"c”, ,1&0"&, )"&e")*.
! , j%, *.-"&+. ! , [" 0,)" O&()") #*",% , *" "&&&,
*^$- r&*^ W*",^. Y &#,%0 1*"&c-0, , "^ *&() ^O",
#O*- 1&,#"c,%" #*(, $ 0"^ + ,"+%$,%' 1e, , 1&*, 1&$,-^ *&"O +"&"0",,%0 &[",e0, [" "0, %s ' ) ,0"'"- ,O &#O^a0- #*(0. O"c,%" *"O",- O(s'-O"0,' ,"&"a",%' O"" 0"$",% ( &(0%,, ,1&0"&, 1*"&c- + ' ,1O",-' , 0"-e,
&% , 1"O^, $"0 *%#%*^ #0"," [12, . 311], 1"a",
“1&$0” *' 0"&" * ,#," # , $ #$ ' * O, 1&#O,* [6, . 140] O&()", )O", 1&"[O" *"), a(a"- ' ( “*01&*” “1&*O",”.
1,%0 O- ,*&[O",,) ") 0"& ( +,' *-, $^- ["
0P$"" (a"*, 1&#s"Os" (0"&s' &[",e +"&"0",,%' [",a,.
Y&"O*",- [",' O"0,', ,#%*"0%' &?, , (# ,*)&"$.
λεχο1σα “&[",e” [27, . 379]), &, & &, &1&&,",% * +)&- 0"O,0 &"" (( "&+* O- +#,$",- 1,%' O- &[",e% ,*&[O",,) O"0,* +"#, (1&"+-^- ,0",*,- *-,) 1&'[O",- - &,
&, & [28, . 35-36]). N "*"&, y&"e $"-, $ O & O," &[",e"
()&[" _Αρµενος, 1v0( &O*",, +[s" O&(#c- &^- ," *-c
"" O,(, O- +cs" ,O"[, &#( 1" &[O",- &"+", [",a," , O*"&c 1c, *"s^ 0 1&-[, $-, $ 0 +� “*-#” 1,"
0P)$"" (a"* [9, p. 124]. h#$,%" 0"O% #a% &[",e% O"0,*
* 1"&*%" ,"O" 1" &O* s& #*",% * +,*-,' &"),'.
Y&"O*",,% +a +#& ,*,%' +",," O"0,) +,' *-, O", e"c^ +#,$c "" ,(&% * +a"+,0 ,"", 0"* ,"&%", 1 ,s"0( 0,",^, (#*%" $ 1)$"'
")&c,%' -#%*%' ( , P&0c,0, , "0,$"0 (&*,")
*"* ^[,*-, +, 0P)$"' "0.
]"&(&
1. W'"0 1,- 0P)$"' 1"&,[" // b"&% VI b"[O(,&O,0( ,)&"(
1 #($",^ &, Z)-N$, o*&1%. WP-, 30.VIII.89 - 6.IX.89. W. 78-85.
2. N,)&O* ].., - W.b. p 1&+"0" O",Pe &*,",- 1"&,["
*-, 0P) // W*-, +, Pc&. N"&*,-, ",
&(. b., 1994. W. 16-44.
3. *c-, .N. ],)*$"" ,*% +, 0O" 0&. b., 1990.
4. "$"* W. b + &1' 1&"O. !")&O, 1981.
5. Y*O* &. o,)&P "#* 1&($*,-. WP-, 1986.
6. p+* y.. b"&% 1 &(0%, O"0,) // b"&% VI b"[O(,&O,0(
,)&"( 1 #($",^ &, Z)-N$, o*&1%. WP-, 30.VIII.89 - 6.IX.89. W.
133-150.
7. ]"*"*- o.o., w$"* N.N. Y" *O-, , +a"*-,0 P," // W*-, +, Pc&. z,,)*$"" #($"," Y"c-. b., 1995. W. 153-172.
8. Y,* X.X. b"&% O- v,,)*$") #($",- +,*-,)
&". b., 1996.
9. Abbot G.F. Macedonian Folklore. Chicago, 1969.
10. Muşlea I., Bîrlea O. Tipologia folclorului din raspunsurile la chestionarele lui B.P. Hasdeu. Bucureşti, 1970.
11. Hahn J. Albanische Studien. Jena, 1854. T. 1.
12. V+"j o. x* +$j X&+, // p) !,(. . 1. !")&O, 1936. W. 303-319.
13. ,"*j o. 1s 1)"O , +, P& // p) !,(. . 1. !")&O, 1936.
W. 276-279.
14. Vj,* N. W& &1 &")j 0)j. . 5. !")&O, 1994.
15. "+#* p., N"*-"+#* b. &Oe,", + ((& , +," +)& //
W+&, # ,&O, (0*&",-, ,( ,[,,. 1963. p,. 51.
16. y"&* . h"$, , +)&- "#. . 1-5. WP-, 1975-1978.
17. N,)&O* ].. “h(” , !,' ( *$,%' *-,: "c v"0",% 'O*?
// !," $",- - 2. W01#(0 1 &((&" ". b., 1992. W. 59-64.
18. !",*-W+* b. &(" * +)&- P& // !)& P&. p,. 1.
1991. W. 3-14.
19. !)& 0)-. o,e1"O$", &"$,. WP-, 1994.
20. *,* Z.N. X+,e% // p",O&,%" +%$ +&-O% * &,' #&(+"[, o*&1%
XIX - ,$ XX *". ]","-",," 1&#O,. b., 1978. W. 258-267.
21. Fermor P. Mani. New York, 1958.
22. W"O* .X. !,*-," 1&"O*",- O"0,' (Oc+%: &,P&0e *
*&"0", * 1&&,*" // N&"0- * 1&&,*" !,. W*O""c* -#%. b., 1994. W. 42-63.
23. * _. {&#")j &' ,O" ( Y&0 )*&(. !")&O, 1989.
24. N,)&O* ].., - W.b. N"se // W*-," O&"*,. z,,)*$"
*&c. . 1. b., 1995. W. 367-368.
25. p"1* y.Y. W"0, &1-+,) Strig- * *"" '&"& ,"&%' 0P)$"' 1"&,[" (“01,", O * [ " , "”) // p,e"1 O*[",- * -#%" (c(&". b., 1996. W. 114-126.
26. ]"*"*- o.o. N01& // W*-," O&"*,. z,,)*$" *&c. . 1.
b., 1995. W. 283-286.
27. !)& "0)$", &"$,. . 3. WP-, 1986.
28. hO",* g. bs + *"#, # &"" O"" // o,-((&s #+&,.
p. 1. W*&), 1995. W. 35-40.
Y&,-%" &a",- +. - +,
+). - +)&
*.- *$,- )&"$. - )&"$"
#.- #1O,-
0. - 0"O, 1*O. - 1*O*
&O1. - &O1
&(0. - &(0%, .- "*"&-
.-*.- "*"&-*$,-
"&+. - "&+
^.- ^[,-
^.-*.- ^)-*$,-
Der Artikel ist der Typologie der balkanischen volkstümlichen Weltdarstellungen gewidmet. Die Hauptgruppen der Figuren der niedrigeren Schicht der Dämonologie werden im Kontext anderer balkanischer Traditionen betrachtet. Es werden einige Knotenpunkte der wichtigsten typologischen Parallelen der südslavischen und balkanischen mythologischen Systeme identifiziert.